عربستان در مسیر تغییر یا سیاه چاله اقتصادی ؟

در چند روز گذشته رسانه های عربستان به طور ناگهانی از وجود سندی 15 ساله پرده برداشتند که در آن اهداف کلان این کشور تا سال 2030 پیش بینی شده است .افزایش ذخایر صندوق سرمایه گذاری خارجی به میزان دو تریلیون دلار از محل فروش 5درصدی سهام شرکت نفتی ارامکو،حفر کانال آبی 1000کیلومتری برای دور زدن تنگه هرمز ،احداث پل ارتباطی بین عربستان و مصر ،افزایش ظرفیت پذیرش از حجاج خارج به 30 میلیون نفر در سال از جمله مولفه های این سند به شمار می رود . هنوز درباره امکان عملیاتی شدن این سند تردیدهای جدی وجود دارد و حتی معلوم هم نیست که این کشور بتواند از سیاه چاله امنیتی که محمد بن سلمان در یمن ایجاد کرد سالم بیرون آید اما در مجموع در مقایسه با طرح های عربستان که بیشتر وجه امنیتی و نظامی داشتند ،می تواند برای منطقه و جهان سودمند باشد و یا حداقل ضررکمتری را وارد کند .عربستان تاکنون خود را وارد بازی های امنیتی و نظامی کرده بود که در چارچوب حاصل جمع جبری صفر می گنجید و در فضا برد خود را در باخت دیگران تعریف می کرد و از هیچ تلاشی ولو با صرف میلیاردها دلار فروگذاری نمی کرد. اتخاذ این رویکرد در گذشته باعث شد میلیارد ها دلار از درامدهای نفتی عربستان به شکل خریدهای تسلیحاتی وارد چرخه قدرت های خارجی شود و به همان میزان این منطقه از توسعه و پیشرفت باز بماند.از این دید اگر ارائه سند چشم انداز 14 ساله عربستان به مفهوم بازنگری در رویکردهای امنیتی گذشته و دور شدن از بازی های حاصل جمع جبری صفر و ورود به بازی های حاصل جمع متغیر با ماهیت اقتصادی باشد در این صورت می تواند برای منطقه مفید باشد . اما چندعامل باعث می شود که تردیدهای جدی درباره تغییر رویکرد عربستان وجود داشته باشد. نخست اینکه محمد بن سلمان که بانی این طرح است از تجربه و تخصص کافی در این زمینه برخوردار نیست و بیشتر اهداف شخصی را دنبال می کند و از این طریق می خواهد جای پای خود را در مقام پادشاهی تثبیت کند و رقیب خود محمد بن نایف را کنار بزند . دوم اینکه طرح شتابزده وی در تجاوز به یمن نتیجه نداد و عربستان را وارد سیاه چاله امنیتی کرده است و از این دید احتمال اینکه  طرح اقتصادی جدید وی نیز عربستان را وارد سیاه چاله اقتصادی بکند زیاد است .سوم اینکه برخی از طرح های بلندپروازنه پیش بینی شده در قالب سند چشم انداز 20-30 رنگ و بوی تجاوزگرانه دارد. از جمله احداث کانال آبی هزار کیلومتری به منزله تثبیت اشغال این کشور بر بخش های وسیعی از خاک یمن در حضرموت خواهد بود .چهارم اینکه رویکرد عملی عربستان در عرصه منطقه ای کماکان بر تشکیل ائتلاف های نظامی و امنیتی استوار است که در آن رد پای رژیم صهیونیستی نیز دیده می شود .با در نظرگرفتن این شاخص ها هنوز نمی توان باور کرد  که ارائه طرح سند چشم انداز از سوی محمدبن سلمان به مفهوم تغییر مولفه های قدرت در عرصه سیاست خارجی عربستان باشد اما اگر چنین تغییری صورت گیرد می تواند برای منطقه نیز مثبت  و امید آفرین باشد و جلوی ضرر های بی حدو حصر ناشی از  بازی های امنیتی برد-باخت گذشته را بگیرد که برای سالیان سال بر سیاست های منطقه ای عربستان سایه افکنده است .

تحلیل گر:احمد کاظم زاده