-مغایرت سند آموزش توسعه 2030 با قوانین بالادستی کشور (تعارض با اصول 138، 153، 77 و 125 قانون اساسی).

- نادیده گرفتن نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان اتاق فرمان فرهنگی کشور در تهیه و تصویب سند ملی 2030.

-اجرایی نشدن بند ب بخش اول سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنی بر ارائه برنامه های اجرایی از سوی وزارت آموزش و پرورش ظرف مدت یک سال پس از تصویب سند تحول و در مقابل دنبال کردن سند 2030 از سوی آن مقام.

- حاکمیت مبانی سکولار بر سند آموزش 2030 و نادیده گرفتن مصالح ملی کشور.

-مخالفت صریح رهبر انقلاب با امضای این سند و اجرای بی سر و صدای آن.

پژوهش خبری صدا وسیما:رونمایی از سند آموزش 2030 در آذر ماه سال گذشته و اجرایی شدن آن بدون طی مراحل قانونی واکنش ­های مختلفی از سوی کارشناسان و مسئولان به دنبال داشته است و عمده اعتراض­ ها به محتوای این سند و مغایرت آن با قوانین بالادستی و سند تحول بنیادین آموزش و پروش است. سند تحول بنیادین که دسترنج کاری صدها پژوهشگر در سال ها کار علمی و تحقیقی بوده و ده­ها کار گروه و جلسات فکری درباره آن برگزار شده و آموزش و پرورش را پس از سی و اندی سال صاحب سندی جامع نمود ولی صد افسوس که آنرا به کنار نهاده و سند ۲۰۳۰ وارداتی و حاشیه ­دار را بدون سرو صدا جایگزین آن نمودند. واقعا چه نیازی بود که در حالی که یک سند بومی و ملی آماده اجرا است آنرا به کناری نهاده و سندی غیر بومی و با غرض را جایگزین نمایند تا جایی که رهبری بدان اعتراض می­ کنند.

اهداف مورد بررسی در این نوشتار

-سند آموزش 30 20 چیست؟

- اشکالات آن کدام است؟ چه مغایرتی با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دارد؟

- پیامدهای اجرایی شدن سند 2030 در کشور چیست؟

سند 30 20 یونسکو چیست؟

در سپتامبر 2015 (شهریور 94)، اهداف دستور کار مبانی توسعه پایدار 2030 که 17 هدف اصلی و 169 هدف فرعی دارد جهت اقدام عملی همه کشورها برای تحقق حکومت یک‌پارچه در سازمان ملل ارائه شد. ایران نیز از کشورهای شرکت کننده در این اجلاس بود که متعهد به اجرای این سند شد و پس از آن سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران با مدیریت و برنامه‌­ریزی دفتر یونسکو در ایران با تشکیل 30 کارگروه تخصصی تدوین و آماده و در تاریخ 20 آذر 95 رونمایی شد.

رهبران کشورهای عضو سازمان ملل، در سپتامبر 2015 در اجلاس عالی‌رتبه سازمان ملل تعهد کردند دستور کار جهانی توسعۀ پایدار 2030 را در سیاستگذاری‌های کلان خود در سطح ملی از اول ژانویه سال 2016 اجرایی کنند،براین‌اساس در بخش اهداف آموزشی موضوع آموزش و یادگیری مادام‌العمر باکیفیت، ‌برابر و فراگیر برای همه با محوریت یونسکو تعیین شده که ایران نیز متعهد به اجرای آن است.

مؤلفه‌های کلیدی در برنامه آموزش 2030 عبارتند از: برابری و فراگیر بودن، دسترسی برابر، عادلانه و باکیفیت، برابری جنسیتی، کیفیت آموزش و یادگیری مادام العمر.

اشکالات سند: مغایرت سند آموزش توسعه 2030 با قوانین بالادستی کشور

به رغم آنکه در مصوبه هیئت وزیران تاکید شده این سند با اصل 138 تطابق دارد (اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی اعلام می­‌کند که مصوبات هیئت وزیران نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد) : ولی به سه دلیل با آن مغایرت دارد:

- تعارض با اصل 138 قانون اساسی: اصل 138 قانون اساسی اعلام می­‌کند تصویب‌نامه­ های هیئت وزیران باید به اطلاع رئیس مجلس برسد، حال آنکه این مسئله به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی نرسیده است.

- تعارض با اصول 153، 77 و 125 قانون اساسی

اصل 153 قانون اساسی: هر گونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور شود، ممنوع است.

اصل 77 قانون اساسی: عهدنامه‏‌ها، مقاوله‌‏نامه‏‌ها، قراردادها و موافقت‏‌نامه‏‏‌های بین‌‏المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.

اصل 125 قانون اساسی: امضای عهدنامه‏‌ها، مقاوله‏‌نامه‏‌ها، موافقت‌نامه‏‌ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولت‌ها و همچنین امضای پیمان‏‌های مربوط به اتحادیه‏‌های بین‏‌المللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس جمهور یا نماینده قانونی او است.

نادیده گرفتن نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان اتاق فرمان فرهنگی کشور در تهیه و تصویب سند ملی 2030

تهیه سند ملی 2030 جمهوری اسلامی ایران براساس سند آموزش سازمان ملل و با هدایت و نظارت دفتر یونسکو با فرموده مقام معظم رهبری که «شورای عالی انقلاب فرهنگی باید اتاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه­‌های کشور» باشد منافات دارد. ساختاری که برای چارچوب عمل ملی سند آموزش 2030 در تصویب‌نامه هیئت وزیران در نظر گرفته شده شبیه ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی است و اعتبار آن در حدی است که به‌محض تصویب سند همه دستگاه‌­های دولتی موظف به اجرا می­‌شوند.

با این که جمهوری اسلامی ایران اسناد بالادستی بسیار باارزشی منطبق با دیدگاه اسلامی و با عنایت به مسائل و مصالح ملی (مجموعه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند نقشه جامع علمی کشور، سند مهندسی فرهنگی کشور و سند دانشگاه اسلامی) را دارد و دستگاه­‌های مربوطه اقدامی برای تحقق این اسناد انجام نداده‌­اند و در عوض مشغول تهیه چارچوب عمل ملی آموزش 2030 بوده‌­اند،این در وضعیتی است که بند ب بخش اول سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (مصوب 1390) اظهار دارد: «وزارت آموزش و پرورش مسئولیت نهادینه سازی و اجرای سند ملی آموزش و پرورش و طراحی و تدوین برنامه‌­های اجرایی سند تحول راهبردی را برعهده دارد و حداکثر ظرف مدت یک سال پس از تصویب این سند، برنامه‌­های خود را به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش می­‌رساند». 

موارد مغایرت سند 2030 با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

شاخص ها و مفاهیم مدنظر در تحول بنیادین آموزش و پرورش در تراز تربیت اسلامی است که همین موضوع با برنامه آموزش 2030 مغایر است.

توسعه پایدار و شهروند جهانی در تضاد با سند تحول بنیادین است:

-آتوسا کلانتر هرمزی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی: سند آموزش 2030 در راستای سند تحول بنیادین نیست هر چند که برخی مسئولان می‌گویند همراستا با سند تحول است. این در حالی است که در سند آموزش 2030، مفاهیمی همچون توسعه پایدار و تربیت شهروند جهانی داریم و شعار اصلی سند2030، دگرگونی جهان ما ذکر شده است اما آنچه ایجاد ابهام می‌کند این است که در سند ملی 2030 طرح این مفاهیم با توجه به چه جهان‌بینی و با چه عقبه‌ای تدوین شده و چارچوب دینی، ملی و فرهنگی ما در آن کجاست؟ هدف غایی این مفاهیم در سند ملی 2030 چیست و کجاست؟

-علیرضا سلیمی: سند بین المللی 2030 متناسب با ارزش های بومی و اسلامی ایران نیست. بهتر است به جای آن که مسئولان انرژی خود را صرف اجرای سند بین المللی 2030 کنند، به فکر اجرای سند تحول بنیادین باشند. متاسفانه در زمانی که مجلس در حال بررسی برنامه ششم توسعه بود، اقدام به رونمایی از سند بین المللی 2030 کردند در حالی که برای اجرای این گونه اسناد مجلس باید در جریان باشد. به هر صورت امضای این سند توسط مسئولان به معنای تصویب آن نیست و امضا هیچ گونه تعهدی را به بار نمی آورد.

کبری خزعلی عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی: این سند به اصطلاح خود با تحقیقی که در سال 1981 کرده است گفته که اکثر معلمین در ایران مشکل روحی و روانی دارند و باید از آموزشهای لازم در زیر نظر یونسکو و به وسیله استادان اروپایی قرار بگیرند. در ادامه نیز جذب معلمین باید به وسیله آنها صورت بگیرد و آموزش و پرورش حق استخدام نیرو خود ندارد.

تصویب بی سر و صدای سند 2030 در کشور

حجت الاسلام علی ذوعلم از کارشناسان آموزشی: براساس سند 2030 کشورهای عضو ملزم به رعایت و اجرای دقیق 17 سر فصل اعلام شده هستند و این سازمان بر حسن اجرای آن نظارت می کند. در کشور ما نیز مسئولان اجرایی در اواخر آذرماه گذشته سند 2030 را امضا کرده و خود را ملزم به اجرای این سند کردند. سندی که تنها در حوزه آموزش کشور مغایر با روح سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است . براین اساس ایران هم با امضای این سند متعهد شده که اهداف میان مدت و بلند مدت آموزشی خود را براساس همین سند تنظیم و اجرا کند.

تصویب این سند از سوی مسئولان کشور بدون سر و صدا انجام شده و اجرای آن در دستور کار قرار گرفت. موضوعی که بارها در ماههای گذشته اعتراض جسته و گریخته ای به آن وارد شد. برخی اجرای این سند را نفوذ فرهنگی دانسته و برخی دیگر اجرای آن را به بار آوردن خسارت به نظام اعلام کردند. برخی نیز مدعی شدند این سند بدون اطلاع شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده و اعضای آن در جریان تصویب و اجرای آن نبودند.

سند از نظر مجلس بی اعتبار است

زاهدی رئیس کمیسیون آموزش مجلس چندی قبل با انتقاد از تصویب طرح 2030 یونسکو گفت: این طرح بدون طی مراحل قانونی به تصویب رسیده است و از نظر مجلس طرحی بی اعتبار است. مسئولان آموزش و پرورش ما بدون اینکه به این موضوع دقت کنند که اجرای این طرح الزامی نبوده است، این سند را بدون طی مراحل قانونی تصویب کردند. مسئولان این وزارتخانه این طرح را به صورت الزامی برای اجرا تا پانزده سال آینده در نظام آموزشی به تصویب رساندند. 

هشدار مقام معظم رهبری در رابطه با 2030

رهبر معظم انقلاب در جمع معلمان فرمودند: بنده از شورای عالی انقلاب فرهنگی هم گله‌مند هستم، آنها باید مراقبت می‌کردند و نباید می‌گذاشتند که کار به اینجا بکشد که ما بیاییم و جلوی این کار را بگیریم، اینجا جمهوری اسلامی است. سند2030 یونسکو و ازاین‌قبیل، چیزهایی نیست که جمهوری اسلامی بتواند زیر اینها شانه قرار بدهد و تسلیم شود.

به چه مناسبت یک مجموعه‌ به‌اصطلاح بین‌المللی که قطعاً تحت نفوذ قدرت‌های دنیاست، این حق را داشته باشد که برای ملت‌های دنیا با فرهنگ‌های مختلف، تکلیف مشخص کند؟ اصل کار غلط است، اینکه ما برویم سندی را امضا کنیم و بعد هم بیایم بی‌سروصدا آن را اجرا کنیم؛ نخیر! مطلقاً مجاز نیست.

با توجه به تجارب کشور از اینگونه ارتباط با مجامعی که روند مشخصی علیه نظام ما دارند و با توجه به تاکید مقام معظم رهبری، لازم است، متولیان نظام آموزشی کشور و در رأس آن شورایعالی انقلاب فرهنگی که به ریاست رئیس جمهور اداره می‌شود، بیش از پیش هوشیار بوده و برای خنثی سازی برنامه‌های دشمن، اقدامات لازم را به عمل آورند. 

سخن آخر

امضای سند ۲۰۳۰ یکی از اتفاقات تعجب‌برانگیز مهم حوزه فرهنگی و آموزشی دولت در سال ۹۵ بود؛ چرا که این سند با جنبه بین‌المللی بدون هیچ اطلاع رسانی قبلی و بدون حضور اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و در غیاب رسانه‌ها رونمایی شد. اتفاقی که با اعتراض رهبری جنبه علنی پیدا کرد و نتوانست به همین صورت ادامه پیدا کند.

به هر حال سند جهانی آموزش 2030 در بخش‌های مختلف تعارضاتی را با ارزش‌های حاکم بر ایران دارد و هنوز مشخص نیست که تضادهای این سند با برخی از ارزش‌ها و سنت‌های حاکم بر جامعه ایرانی چگونه مرتفع خواهد شد؟ در حالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی در جریان تصویب و اجرای این سند نبوده است، کدام نهاد بالادستی بر نحوه رفع تعارضات این سند با ارزش‌ها و فرهنگ‌های حاکم بر جامعه نظارت خواهد کرد؟ 

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: هدایتی