به گزارش
خبرگزاری صدا و سیما ، نشست تخصصی چهل شاهد با موضوع بررسی ۴۰ سال هنر و ادبیات انقلاب و با حضور مصطفی رحماندوست، محمد رضا بایرامی، محمد حنیف و زهرا زواریان دوشنبه ۳ اردیبهشت ماه در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
محمد حنیف، داستان‌نویس و پژوهشگر در نشست تخصصی بررسی ۴۰ سال هنر و ادبیات انقلاب، گفت: در سال‌های اخیر، ادبیات داستانی نوجوان دفاع مقدس به ویژه در بخش داستان بلند و رمان از حماسی سرایی، شعارگرایی و نگاه تبلیغاتی به سمت توجه به مسائل انسانی و نشان دادن مشکلات جنگ گرایش پیدا کرده است.
این نویسنده برگزیده جایزه داستان شهیدغنی‌پور با آسیب شناسی ادبیات داستانی، اظهار داشت: تقریبا تمامی داستان‌های دوره اولیه جنگ واقع‌گرا بوده؛ اما جریان داستان در دوره بعد متحول شده است و داستان‌های معاصر علاوه بر چند لایگی، چند صدایی را نیز به مخاطبانش یاد می‌دهد. شیوه‌های شخصیت‌پردازی فنی‌تر شده، نام‌های شخصیت‌های داستانی و نظر گاه‌هایشان متفاوت شده و داستان از شخصیت آرمانی به سمت شخصیت خاکستری سوق پیدا کرده است.
حنیف همچنین با بررسی ادوار ادبیات داستانی زنان گفت: در حالی که تا سال ۱۳۰۸ نویسنده زن نداشتیم و پس از آن نیز تا نزدیک انقلاب تعداد نویسندگان بسیار محدود بود؛ اما پس از انقلاب شاهد حضور پررنگ نویسندگان زن بودیم.
در انقلاب ما ظرفیت خلق آثار مختلف وجود دارد
محمدرضا بایرامی نویسنده ادبیات داستانی در این نشست که با همکاری موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شده بود، اظهار داشت: بر این باورم که تعاریف مقدم بر نویسندگان نیستند. به این معنا که تئوری‌نویس‌ها تعاریفی را منتشر کنند و بر اساس آن‌ها نویسندگان داستان بنویسند، بلکه تعریف‌ها از دل آثار بیرون می‌آید برای مثال نمی‌توان گفت: رمان «دُن آرام»، داستان انقلاب است یا جنگ است یا عشق، مسئله این است که همه این‌ها هست وهیچ کدام از این‌ها نیست! چرا که داستان انقلاب همان چیزی است که از دم‌دستی‌ترین آدم‌ها می‌شنویم و درواقع پاسخ به این پرسش است که چه می‌خواستیم و چه شد. اگر کسی بخشی از تاریخ را بگوید و بخشی را نگوید، درواقع داستان انقلاب را نگفته است.
این نویسنده برگزیده جایزه جلال آل‌احمد، افزود: انقلاب در نقاط مختلف جهان روی داده و کافی است آثاری که پیرامون آن‌ها خلق شده را بررسی کنیم تا به سوال چه می‌خواستیم و چه شد بتوانیم جواب دهیم. اغلب داستان‌ها در مورد بخش چه می‌خواهیم حرف می‌زنند؛ اما کسی به چه شد نمی‌پردازد و اگر بپردازد هم برخورد خوبی نمی‌بیند. در انقلاب ما این ظرفیت جود داشته که آثار مختلفی خلق شود و از زوایای مختلفی به انقلاب پرداخته شود.
وی افزود: هر چیزی که به اسم داستان و با محور انقلاب منتشر شد که داستان لقب نمی‌گیرد، چه رسد به اینکه انقلابی باشد. از این‌رو آنکه با قوت تأسیس و تثبیت می‌کند، داستان انقلاب است.
نویسنده رمان «لم‌یزرع» در ادامه گفت: انقلاب عده‌ای را وارد عرصه نوشتن کرد، این یک امکان است، زیرا نویسندگان بزرگ جهان برای تجربه کردن خود را به دل رویداد می‌زدند تا بتوانند اثری خلق کنند، اما در کشور ما حادثه خود را به سمت هنرمند آورد و پتانسیل بزرگی مانند انقلاب و دفاع مقدس رویاروی هنرمندان ما قرار گرفت.
بایرامی در ادامه با اشاره به نقش مدیران فرهنگی گفت: در حال حاضر نوعی از ادبیات ترویج می‌شود که نه رمان است و نه خاطره و روی آن هزینه می‌کنند و تبلیغات گسترده صورت می‌گیرد.
بایرامی گفت: ۴۰ سال از انقلاب گذشته، اما چرا هنوز رمانی در تراز انقلاب نداریم، در صورتی‌که اگر از مدیران فرهنگی‌مان بازخواست شود که چرا وضع چنین است، بی‌شک وضع رمان و داستان ما این نمی‌شد. من بر این باورم اگر قرار بود اتفاقی روی دهد باید تاکنون می‌افتاد و این حرف من با توجه به معدل رمان و داستان پس از انقلاب است و باورمندم با بخشنامه و تشریفات اتفاقی روی نمی‌دهد.
رشد زنان داستان نویس از برکات انقلاب است
در ادامه این نشست زهرا زواریان با اشاره به نقش زنان در داستان انقلاب، اظهار داشت: بر این باورم که داستان در ابتدا باید داستان باشد و تعیین چنین داستان‌هایی که داستان جنگ است یا انقلاب است، کار منتقدین است. یکی از دلایلی که چنین تقسیم‌بندی‌هایی به وجود آمده برخی کار‌های سفارشی است. من به عنوان نویسنده وقتی داستان می‌نویسم، نباید از پیش تعیین کنم که می‌خواهم داستان انقلابی بنویسم، بلکه مخاطب و منتقدین باید این نکته را تعیین کنند.
این نویسنده ادبیات داستانی با اشاره به پژوهش‌های خود درباره نقش زنان در خلق ادبیات داستانی دفاع مقدس، گفت : انقلاب در رشد زنان داستان‌نویس تأثیر شگفت‌انگیزی داشت و یکی از برکات انقلاب این بود که زنان را در بیشتر موضوعات رشد داد و باعث شکوفایی آن‌ها شد.
زواریان با اشاره به مسئله آسیب‌های ادبیات جنگ و انقلاب گفت: بهتر است نهاد‌های پشتیبان عقب‌تر بایستند و اجازه بدهند نویسندگان خودشان کار کنند و این مسئله را همیشه عنوان کرده‌ام که جنگ و انقلاب متعلق به یک گروه نبوده، بلکه متعلق به همه مردم است.
وی افزود: در حوزه داستان‌نویسی زنان در این سال‌ها، خانم‌ها رشد زیادی داشتند، و انقلاب فرصت و بستر زیادی برای رشد زنان در همه حوزه‌ها ایجاد کرد و معتقدم زنان داستان‌نویس باید پا به پله‌های بالاتر بگذارند و نگاه فراجنسیتی داشته باشند.
