نگاهي به نیاز آبی صنایع و معادن و چشم انداز آن تا1450 با رویکرد آمایشی

چکیده مصاحبه پژوهشی:

•  براساس مطالعات بانک جهانی، در سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۵۰ در ایران، براساس مدل خوش­بینانه ۵ میلیارد مترمکعب و براساس مدل بدبینانه ۶۵ میلیارد مترمکعب کمبود آب داریم.
• در کشورهاي با درآمد پايين، حدود 10 درصد و کشورهاي با درآمد بالا، حدود 60 درصد آب مصرفي­شان در بخش صنعت مصرف مي­ شود.
• برای به دست آوردن نیاز آبی بارگذاری فعالیت های صنعتی در سرزمین، به شناسایی نیاز آبی همه فعالیت ها در رویکردی همه جانبه نگر و سیستمی احتياج است.

پژوهش خبری صدا وسیما: حيات صنعت بدون وجود آب غيرممکن است. آب در صنعت، در توليد و سرد کردن محصول، تهويه مطبوع، آبکشي و شستشو، انتقال مواد اوليه و ... کاربرد اساسي دارد. در کشورهاي با درآمد پايين، حدود 10 درصد و درکشورهاي با درآمد بالا، حدود 60 درصد آب مصرفي­ شان در بخش صنعت مصرف مي­ شود. اما نکته با اهميت اين است که اگر الگوي مصرف، از کشاورزي به سمت صنعت برود، به ازاي هر ليتر آب، 100 برابر ارزش افزوده بالاتر ايجاد مي ­گردد. پژوهش حاضر نگاهي دارد به وضعيت مصرف آب صنايع در کشور، و چشم­انداز آن تا سال 1450. آمار پژوهش مربوط به مرکز آمار، وزارت نیرو، وزارت صنایع است (در واقع اطلاعات مرکز آمار به صورت نمونه برداری است و دقیق نمی باشد و باید با وزارت نیرو و صنایع تطبیق داده شود). در اين پژوهش از تجربيات دکتر صديقه ترابي، مشاور معاون آب و آبفای وزیر نیرو، نيز بهره گرفته شده است.

نیاز آبی یک فعالیت صنعتی

احداث یک واحد صنعتی (مانند کارخانه فولاد) ، علاوه بر نیاز آبی خودش، نیاز به ماشین ­آلات و فعالیت های صنعتی دیگر هم دارد، که آن نیز نیاز آبی دارد. همچنین این فعالیت صنعتی فولادی با فعالیت های خدماتی دیگر، همراه خواهد بود که آنها نیز نیاز آبی خود را دارند. اما علي­رغم آب­بر بودن صنعتي مثل فولاد، به دليل استفاده آب در چرخه بسته، از حدود 6 تا حداکثر 12 ليتر به ازاي توليد هر کيلوگرم فولاد، مصرف مي­شود که ميزان بسيار مناسبي است.

 زیرساخت ها به ویژه تولید برق (نیروگاه) و تامین انرژی، ساختمان و راه و ... نیز نیاز آبی ویژه ای دارد. در محاسبات، معمول این نیازهای آبی در نظر گرفته نمی شود.

همه این فعالیت ­ها به اشتغال نیاز دارند که موجب جابجایی و افزایش جمعیت خواهد شد که نیازهای آبی شرب و بهداشت و تحریک بعدی بخش های خدمات، کشاورزی و صنعت؛ بیشتری را ایجاد خواهد کرد.

برای به دست آوردن نیاز آبی بارگذاری فعالیت های صنعتی در سرزمین، به شناسایی همه فعالیت ها در رویکردی همه جانبه نگر و سیستمی احتياج است.

برآورد نیاز آبی:

• مطالعه برآورد نیاز آبی در پی تعیین رابطه معناداری بین توسعه و آب است.
• توسعه بر مبنای حجم فعالیت های اقتصادی و کنش بخش های اقتصادی و رابطه آنها با آب،‌انرژی، توان زیستی و جمعیت، تعقیب شده است.
• برآورد نیاز آبی با شناسایی احجام فعالیت و استقرار جمعیت در تصویر شدنی توسعه – در افق های برنامه ریزی – به دست آمده است و ارزش افزوده فعالیت ها به عنوان بهترین مبنای برآورد نیاز آبی در نظر گرفته شده است.
• پیش بینی و برنامه ریزی های آتی مستلزم تعیین و شناسایی وضعیت موجود،‌اسناد بالادستی،‌برنامه بخش ها ، ظرفیت های مناطق و تجارب جهانی خواهد بود.
• نیاز آبی براساس مولفه ها و روش شناسی مطالعه و از سناریوی نهایی (منتخب) توسعه در هر افق به دست آمده است.

در مجموع، وضع کنوني برآورد نياز آبي، در بخش صنعت و معدن، حدود 3265 ميليون متر مکعب است که پيش­ بيني مي ­شود، اين رقم در سال 1404 به حدود 4170 ميليون متر مکعب برسد و تا افق 1450 حدود 6383 ميليون متر مکعب آب براي صنايع نياز است، که اين رقم، تقريبا دو برابر نياز کنوني آب اين بخش است. با وجود غالب بودن آب و هواي خشک در ايران و کمبود روزافزون آب، اين وضعيت به واکاوي و بررسي فراواني نيازمند است. 

کلام آخر

مصرف آب شرب کشور خیلی قابل توجه نیست. معمولا وقتی دولت به وضعیت خیلی بدی مبتلا می شود، از طریق، کشاورزی، خرید قنات، سهم مردم و .. به هر ترتیب آب شرب را تهیه می کند. اما سوال اساسی این است اگر براي نجات آب، توصيه شود که توسعه در بخش کشاورزی، کاهش يابد و ‌براي باقي­ماندن اشتغال ناچار به توسعه صنعت شويم، آب مورد نیاز اين توسعه، از کجا تهیه خواهد شد؟

برای یک رویکرد سیستمی و آمایشی در مورد مصرف آب، نیاز به اطلاعات جهانی و تحلیل شرایط دورنما مي­ باشد، تا بتوان چشم انداز جهت ­گیری کلان توسعه صنعتی جهان و سپس ایران را شناخت و راهبردهای توسعه صنعتی را تعیین کرد. بومی سازی تجربه ­هاي موفق جهاني و استفاده از تخصص­ هاي داخلي و خارجي، هم مي ­تواند گشايشي در اين امر، ايجاد کند.

پژوهش خبری // تینا صالحی