فیروزه خراسان؛ نگین توسعه صادرات کشور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، ایران، از جذاب ترین مقاصد گردشگری جهان به شمار می رود که روز به روز، ظرفیت های مختلف آن بر ایرانگردان، آشکار می شود.

 اگر چه از بین هزاران اثر تاریخی و باستانی و میراث معنوی ایرانیان، فقط 21 اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، اما کاوش های باستان شناسی و صیانت از این میراث، توانایی های این اقلیم را بیشتر هویدا می کند که سنگ های قیمتی، از این ظرفیتهای ایران است.

ایران بعد از هند و برزیل، سومین تولید‌کننده سنگ‌های تزیینی چون فيروزه، اوپال، گارنت، عقيق و انواع كوارتز به شمار می رود و سابقه درخشانی در این حوزه دارد.

"خراسان رضوی: مهد سنگ های قیمتی ایران"

خراسان‌ رضوی معادن سنگ و جواهرات ارزشمندی دارد که برخی از آن از جمله "فیروزه"  شهرت جهانی کسب کرده است.

در کشور 37 نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی کشف شده که 22 نوع آن متعلق به خراسان رضوی است.

بنابر اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی، داوران شورای جهانی صنایع دستی دوسال گذشته، پس از اعلام نظر روسای چهار منطقه اروپا، آمریکای لاتین، آمریکای شمالی و آفریقا، طبق نامه خانم غدا هیجاوی رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی و بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس این شورا، مشهد را به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی انتخاب کردند.

با توجه به ظرفیت و پتانسیل خراسان رضوی، این استان می‌تواند جمهوری اسلامی را که قرار است در پایان سند چشم‌انداز به قطب منطقه تبدیل شود، به این موقعیت در حوزه تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی برساند.

از این رو لازم است سازمان گردشگری کشور، برای توسعه ژئوتوریسم در خراسان رضوی، تلاش های بیشتری را در دستور کار قرار دهد.

"فیروزه ایران؛ ناب در جهان"

فیروزه؛ سنگ آبی بسیار ارزشمند، زیبا، معروف و کمیاب،در کشورهایی مانند مصر و آمریکا و هندوستان نیز یافت می شود، اما، نوع فیروزه موجود در ایران با کیفیت ترین و مرغوب ترین در جهان است و مهم ترین سنگ تزیینی خراسان رضوی به شمار می رود.

ناب ترین فیروزه جهان از معدنی با 7 هزار سال قدمت در روستای قدیمی با بیش از هزارو 200 نفر جمعیت به نام " روستای معدن" استخراج می شود.

این معدن که جزو برندهای ایران به حساب می‌آید؛ در 35 کیلومتری شهرستان فیروزه، به عنوان کهن ترین و بزرگترین معدن فیروزه جهان ژئو تورهایی را از کشورهای مختلف به خود جلب کرده است.

ورودی کوچک این معدن موجب می شودگردشگران تا انتهای مسیر مراقب برخورد سر خود با سقف معدن باشند.

راهروی ورودی ابتدای معدن با ریل هایی شبیه ریل قطار پوشیده شده و در دیواره های کناری معدن رگه های فیروزه قابل مشاهده است؛ در محل اکتشاف فیروزه هم، کارگران زحمت کش روستایی در گودال عمیقی مشغول به کارهستند و با انفجار، فیروزه را از دل سنگ جدا می کنند.

از این معدن از دو هزار سال پیش بهترین و گران‌ترین نوع سنگ فیروزه استخراج می شود که نمونه های طبیعی و تاریخی آن در موزه های لندن و زمین شناسی تهران موجود است.

دهیار روستای معدن و بازرس معدن فیروزه  می گوید: هم اکنون در 30 تونل اکتشافی و استخراجی این معدن 150 نفر به طور مستقیم فعال هستند و این افراد به عنوان سهام‌دار، حقوق پایه ماهانه براساس حقوق وزارت کار دریافت می کنند.

صادقی می گوید: در این معدن، سالانه 40 تا 45 تن سنگ فیروزه استخراج می شود اما کار تراش صورت نمی گیرد بلکه از طریق مزایده در اختیار هنرمندان تراش فیروزه، بیشتر از مشهد و نیشابور و کمتر از طریق خود مردم روستای معدن قرار می گیرد، البته این به معنای خام‌فروشی نیست چون صادرات سنگ خام فیروزه در ایران ممنوع است.

یکی از فیروزه تراشان در روستای معدن با اشاره به برپایی کارگاههای خانگی تراش فیروزه در این روستا می گوید: اگر سرمایه مردم این روستا برای شرکت در مزایده ها فراتر باشد شاید هنر تراش فیروزه، درآمد زایی بیشتری برای آنها داشته باشد و می تواند این کانون ِسنگ قیمتی جهان را به یکی از قطبهای اقتصاد مقاومتی و همچنین کانون ژئوتوریسم ایران تبدیل کند.

"استخراج سنتی فیروزه موجب کاهش ارزش آن "

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان فیروزه می گوید: این معدن از گذشته با تلاش بومی های منطقه به صورت سنتی به استخراج رسیده و این روش نیز سینه به سینه در اختیار اهالی روستای معدن قرار گرفته است اما با وجود اهميت و قيمت بالاي سنگ‌ قيمتي فیروزه، استخراج آن از معدن همچنان با استفاده از مواد منفجره، موجب ضربه زدن به این سنگ گران‌ بها و کاهش ارزش آن می شود.

در حالی که در كشورهاي پيشرفته، ميلياردها دلار صرف اكتشاف، استخراج، فرآوري و بازاريابي سنگ‌های قیمتی می شود؛ استخراج با روش‌های علمی در معادن کشورهایی همچون آمریکا و هند که از لحاظ کیفیت مقابل فیروزه خراسان رضوی به شمارنمی آیند، باعث می‌شود شاهد ارزش افزوده محصولات آنها باشیم.

"به روز شدن هنر فیروزه تراشی"

 ابراهیمی نیا می افزاید: در بازار رقابتي كنوني با توجه به رشد دانش فني و ارتقاي سطح تجهيزات، متولیان امر به ویژه سازمان صنعت و معدن نه فقط برای ورود علم جدید استخراج، بلکه به روز شدن هنر فیروزه تراشی باید همت گمارند تا افزون بر بالاتررفتن ارزش افزوده این سنگ قیمتی، ارز‌آوري بالايي هم نصيب نه فقط خراسان رضوی بلکه كشور شود.

به گفته كارشناسان، صنعت فرآوري سنگ‌هاي قيمتي و نيمه قيمتي دومين صنعت پردرآمد دنيا به شمار مي‌آيد؛ ارزش افزوده سنگ‌هاي قيمتي فرآوري شده تا هفت برابر قيمت سنگ خام و سنگ‌هاي نيمه‌قيمتي تا سه برابر قيمت سنگ خام آنهاست و همين ارقام، توسعه تراش سنگ‌هاي تزئيني و فرآوري آن بر اساس روشهای علمی و نو را ضروری می سازد از طرفی با اندكي سرمايه‌گذاري مي‌توان كارگاه تراش سنگ را راه‌اندازي كرد و موجبات افزایش اشتغال را فراهم آورد.

"نقش تراش سنگ‌های قیمتی در افزایش اشتغال و صادرات"

برای ترويج صادرات غيرنفتي، رشد اقتصاد و کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی، بايد در جست و جوي مزيت‌هاي اقتصادي باشيم تا با سرمايه‌گذاري كم، حجم بسيار زيادي اشتغال ايجاد كنیم و درآمدهاي غيرنفتي را افزايش دهیم.

ایران در موضوع سنگ‌هاي قيمتي و نيمه‌قيمتي، داراي مزيت ‌هاي آشكاري است، اما در مقطع كنوني اين صنعت بيش از هر چيز به نوعي تغيير نگرش نياز دارد تا سنگ‌هاي قيمتي از كالاي لوكس به كالايي راهبردي و با قابليت صادرات تبديل شود چرا که بنابر اعلام كارشناسان سنگ‌هاي قيمتي و نيمه قيمتي وزارت صنعت، گردش مالي اين صنعت در جهان  600 تا  900  ميليارد دلار برآورد مي‌شود.

"صادرات فیروزه نیاز به برند سازی دارد"

بنابر اعلام اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان طلا،جواهر و سنگهای قیمتی کشور معادن 33  نوع سنگ قیمتی از جمله فیروزه ،‌عقیق و یاقوت کبود در ایران فرصت مناسبی برای توسعه صادرات است.

سنگ فیروزه ایران در موسسه جواهر شناسی آمریکا به عنوان بهترین سنگ فیروزه جهان شناخته شده است.

حکیم پور سرپرست فرمانداری شهرستان فیروزه می گوید: شهر فیروزه برای انتخاب شهر ملی سنگهای قیمتی مطرح است از این رو باید بعضی زیرساختها آماده شود تا با این انتخاب و همچنین شناسنامه دار شدن سنگ قیمتی فیروزه و برند سازی آن، بازار اصیل سنگهای قیمتی غصب نشود و بازشناسی آن از فیروزه غیرطبیعی و سنتزی در بازار آسان شود.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی هم گفته است: هم اکنون تعداد زیادی سنگهای غیر طبیعی وجود دارد که وارداتی و بازار فیروزه و دیگر سنگهای قیمتی طبیعی کشور را خراب کرده و از حجم تجارت آنها کاسته است.

  قربانی افزوده است: تشخیص این سنگ‌ها مشکل است و افراد متخصص و آزمایشگاه‌های معتبر می‌توانند سنگ طبیعی را تشخیص دهند.

وی می گوید: اگر همه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی موجود در بازار شناسنامه‌دار شود به یقین در افزایش تجارت این کالا بسیار موثر است.

هم اکنون در کشورهایی همچون تایلند، برزیل و آمریکا همه سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی موجود دربازار شناسنامه دارد.

"اثر تبلیغات در افزایش تجارت "

معرفی سنگ قیمتی فیروزه در رسانه ملی و حتی در مراکز گردشگری ایران و جهان، مقوله ای ملی و دارای اهمیت برای علاقمندان به سنگ های قیمتی است که آن ها را به سفر به ایران تشویق می کند؛حتی سنگ قیمتی فیروزه،‌ نیازمند ایجاد سایت جامع بین المللی چند زبانه است تا دنیا درک بهتری از این ظرفیت داشته باشد.

به گفته ابراهیمی نیا رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان فیروزه، هنر فیروزه تراشی ثبت ملی شده و ثبت جهانی آن نیز آغاز شده است؛ همچنین پرونده ای برای ثبت فیروزه به نام نیشابور و فیروزه تشکیل شده و در صف انتظار یونسکو برای ثبت فیروزه به نام خود است.

معاون فنی شرکت معدن فیروزه و دانش آموخته ی اکتشاف معدن درباره ی اقدامات موثر شرکت تعاونی معدن فیروزه برای مطرح کردن این سنگ قیمتی می گوید: از سال 87  با تلاش در توسعه هنر تراش فیروزه سعی کرده ایم تراشنده ی نیشابوری ایجاد کنیم.

حامد فضلیانی می افزاید: فروش و صادرات مستقیم فیروزه، ثبت رشته ی سنگ های قیمتی در دانشگاه دولتی نیشابور و تشکیل کمیته ی راهبردی فیروزه در جلسه ی شورای اقتصاد مقاومتی از پیشنهادات و اقدامات موثر در زمینه بازشناسی هرچه بیشتر این سنگ قیمتی است.

اما در این میان حمایت تولید کنندگان داخلی نیز از مسائل مهم تجارت سنگ های قیمتی برای افزایش درآمد ارزی است.

اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیشابوراعلام کرده است: فعالان حوزه تراش فیروزه می توانند برای دریافت تسهیلات چهار تا 6 درصدی از بانکهای عامل اقدام کنند.

محمد اسماعیل اعتمادی رئیس این اداره با بیان این که صنعت فیروزه تراشی نیازمند توجه و سرمایه گذاری بیشتر است افزود: هنرمندان فیروزه تراش برای شرکت در نمایشگاههای بین المللی داخلی و خارجی از حمایت کامل اداره میراث فرهنگی برخوردار هستند تا این صنعت به جهانیان معرفی شود.

"کهن ترین معدن فیروزه جهان نیازمند توجه بیش از پیش مسئولان"

"معدن فیروزه" در شهرستان فیروزه که بعد از انقلاب به کرات به شرکت‌های مختلف خصوصی و دولتی واگذار شده بود، از سال 1382 توسط شرکت تعاونی شهر فیروزه، متشکل از 342عضو از وزارت صنعت و معدن به مدت 25 سال اجاره شده است.

با ارزیابیِ ذخیره‌ای که انجام شده، گفته می‌شود، این کهن ترین معدن فیروزه جهان، تا  200 سال دیگر قابل استخراج است.

وجوهِ منحصربه‌ فرد معدن فیروزه در ایران در مقابل دیگر معادن مهم فیروزه دنیا شامل "معدن آمریکا با  30 سال قدمت، معدنی حوالی افغانستان که هم اکنون فیروزه آن خیلی کم شده و معدنی در صحرای سینا که غیر فعال شده است" اهمیت توجه بیش از پیش مسئولان به آن در افزایش اشتغال جوانان، توسعه صادرات غیر نفتی و پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی به ویژه در شرایط جنگ اقتصادی امروز ضروری نمی سازد؟؟

نویسنده: نیره فراحی