خبر انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی کذب است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفت‌و‌گو ویژه خبری به بررسی وضعیت اساسنامه سازمان ملی هوش مصنوعی پرداخت. این برنامه آقای دکتر سعید سرکار - رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری، آقای  علیرضا قشقاوی - معاون توانمندسازی زیست بوم سازمان ملی هوش مصنوعی، آقای محمدشهرام معین - رئیس شورای تخصصی هوش مصنوعی ایران و عضو هیئت علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و آقای تقی پور - رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی به عنوان مهمان بودند.

سؤال: آقای سرکار، گمانه زنی‌هایی که راجع به ادغام و انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی مطرح می‌شود، موضع و دیدگاه معاونت علمی ریاست جمهوری در این باره چیست؟

سرکار: من این شایعه را همین جا در صداوسیما شنیدم. گفتند یک خبرگزاری این را منتشر کرده است، بقیه خبرگزاری‌ها هم از همان خبرگزاری خبر را گرفته‌اند و من خبر را که نگاه کردم، هیچ منشأ خبری در این خبر‌ها ذکر نشده بود. قطعاً همانطوری که می‌دانیم سازمان هوش مصنوعی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

سؤال: اینجا شنیده‌اید و همین جا تکذیب می‌کنید؟

سرکار: من اینجا قطعاً تکذیب می‌کنم که تا الان بحثی در رابطه با انحلال صورت نگرفته است، بلکه مذاکراتی مطرح است که این هم افزایی بیشتری با معاونت اتفاق بیفتد. یعنی به گونه‌ای نباشد که یک سازمان مسیر خودش را طی کند و بقیه فناوری‌ها که در معاونت علمی است، هیچگونه همکاری و هم افزایی اتفاق نیفتد.

سؤال: هم افزایی به چه منظور؟

سرکار: تمام ستاد‌های فناوری نوظهور مثل بایو، نانو، مواد پیشرفته، کوآنتوم تکنولوژی، فتولیک و همه این فناوری‌ها متولی اش معاونت علمی است. فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است، تجارت فوق العاده ارزشمندی در معاونت علمی وجود دارد و آن تجارت قطعاً می‌تواند برای توسعه یک فناوری نوظهور مثل هوش مصنوعی به کار گرفته شود. بحث این است که هم افزایی بیشتری رخ بدهد، چه در رابطه با کاربرد هوش مصنوعی، چه در سایر عرصه‌های فناوری. این فناوری نوظهور در تمام شئونات زندگی انسان می‌تواند وارد شود، طبیعتاً تمام عرصه‌های کاربردی مثل حوزه سلامت، مثل تنوعی در صنایع ما در حوزه انرژی، در حوزه مخصوصاً کوآنتوم تکنولوژی که اینها باید برای بازدهی فوق العاده بالاتر درهم آمیخته شوند. بحث این است که یک سنخیت خوبی شکل بگیرد و در تمام دنیا این فناوری‌ها درهم پیچیدگی دارند. اگر دوستان یادشان باشد، در رابطه با نانو و بایو و علوم شناختی و ict، مطرح بود که این فناوری‌ها، فناوری‌های همگرا هستند. در صورت این همگرایی، اثر هوش مصنوعی در ارتباط با سایر فناوری‌ها بیشتر حس می‌شود و طبیعی است که باید یک همکاری و هم افزایی خوبی شکل بگیرد و علاوه بر این در سیاستگذاری، برنامه ریزی و کاربرد هوش مصنوعی سکان داری واحدی اتفاق بیفتد؛ بنابراین یک چنین بحثی است که این ارتباطات تقویت شود و هم افزایی اتفاق بیفتد. نه اینکه یک مجموعه‌ای مسیر خودش را به صورت جدا برود و بدون توجه به آن ظرفیت‌ها و تجاربی که در کشور با پول مردم به دست آمده است، آنها رها شود.

سؤال: پیشتر این اتفاق افتاده است، یعنی مسیر سازمان هوش مصنوعی از مسیر معاونت جدا بوده است؟

سرکار: نه هنوز کار شروع نشده است. البته الان در مقطع سیاستگذاری و برنامه ریزی هستیم که این کار چگونه شکل بگیرد و چگونه هماهنگی بیشتری اتفاق بیفتد. الان روی آن نحوه پیاده سازی بحث می‌شود. هنوز نه تصمیمی بر انحلال گرفته شده است و نه تصمیم دیگری. الان درحال بررسی و سیاستگذاری عمیقی در اینباره هستیم که بهترین بهره برداری و نتیجه برای کشور رخ دهد.

سؤال: یک نکته گفتید که هنوز تصمیمی گرفته نشده است، یعنی ممکن است تصمیم بر انحلال این سازمان گرفته شود؟

سرکار: تصمیم بر انحلال اگر گرفته شده بود، قطعاً از مواضع رسمی دولت می‌توانست اعلام شود، نه اینکه یک رسانه برای خودش این موضوع را مطرح کند.

سؤال: آقای قشقاوی، فکر می‌کنم آبان ماه بود که آقای پزشکیان رئیس جمهور محترم دستور تصویب اساسنامه و ابلاغ آن را در یک بازه و مهلت سه ماهه صادر کردند. ۳۰ بهمن ماه فرصت به پایان می‌رسید. الان اواخر اسفندماه هستیم، وضعیت اساسنامه در چه وضعیتی است؟

قشقاوی: اساسنامه باید تا ۳۰ بهمن ماه تدوین و تصویب می‌شد که ریاست جمهور این وظیفه را به معاونت علمی تفویض کرده بودند. اما با وجود گذشت یکماه از پایان آن موعد هنوز اساسنامه به تصویب نرسیده است. البته من مایل هستم یک توضیحی درباره صحبت‌های جناب دکتر بدهد، گفته شد تلاش‌هایی از سمت بعضی از نهاد‌ها در این مدت اخیر انجام شد برای اینکه موجودیت سازمان زیر سؤال برود یا به سمت انحلال یا به سمت ادغام این سازمان برویم که با این تکذیب توسط دکتر سرکار امیدواریم این بحث برای همیشه بسته شود.

سؤال: نکته مهمی اشاره کردند و گفتند یک خبرگزاری منتشر کرده است، خبرگزاری‌های دیگر هم به تبع آن اشاره کردند و در صداوسیما این نکته توسط ایشان تکذیب شد؟

قشقاوی: بله من یک توضیح اضافه‌ای عرض کنم، ما وقتی راجع به توسعه فناوری صحبت می‌کنیم، بخصوص هوش مصنوعی، لازم است ابتدا یک توجهی به ماهیت این فناوری داشته باشیم. فناوری هوش مصنوعی یک فناوری تمدن ساز است. یعنی ما در آستانه ورود به عصر جدیدی از تمدن بشری هستیم که به واسطه هوش مصنوعی تمدن بشری جدیدی پایه گذاری می‌شود. این فناوری به شدت اقتدارآفرین است، تغییر دهنده بازی یا اصطلاحاً گیم چنجر است و به شدت روی سطح قدرت کشور‌ها تأثیر می‌گذارد. فناوری‌ای شالوده شکن است که پیشران سایر فناوری‌های نوظهور است، فناوری بسیار فراگیر و بسیار پرکاربرد که تمام صنایع، کسب و کارها، اداره ها، ابعاد شخصی زندگی‌های ما و ابعاد اجتماعی را فرا می‌گیرد و خیلی مقایسه نمی‌شود با سایر فناوری‌ها بلکه مقایسه می‌شود با انقلاب‌های صنعتی، یعنی با ماشین بخار مقایسه می‌شود، با انرژی برق یا الکتریسته مقایسه می‌شود.

سؤال: ضرب آهنگ نفوذش هم در زندگی چه به صورت مستقیم و غیرمستقیم زیاد و باسرعت است.

قشقاوی: دقیقاً همینطور است. الان یک روندی در مقالات علمی مرتبط با هوش مصنوعی داغ شده است در این سال‌های اخیر که دنیا دارد بازگشت پیدا می‌کند به عصر استعماری و کشور‌ها به کشور‌های سلطه پذیر و کشور‌های سلطه گر به واسطه هوش مصنوعی تقسیم خواهند شد. این بحث دیگر فراتر از کاربرد‌های فناوری مرتبط با استقلال یا عدم استقلال و وابستگی کشور‌ها است. همانطور که گزارش شما هم پخش شد تنها فناوری است که رهبر معظم انقلاب هدفگذاری کمی برای آن داشتند و در عین حال علت آن را هم گفتند که این فناوری در اداره آینده دنیا تأثیرگذار است؛ بنابراین جنس فناوری جنس ذاتاً متفاوتی است، باید برای توسعه این فناوری تمام دستگاه‌ها پای کار بیایند. معاونت علمی، وزارت ارتباطات و ...

سؤال: الان اساسنامه منتظر پاسخ معاونت علمی است؟

قشقاوی: بله تدوین توسط معاونت علمی، پیشنهاد به هیئت وزیران و تصویب توسط هیئت وزیران است.

سؤال: آقای سرکار، اساسنامه در چه وضعیتی است، با توجه به اینکه در بازه زمانی سه ماهه باید به پایان می‌رسید و الان از این بازه و ضرب العجل هم عبور کرده‌ایم؟

سرکار: من تعجب می‌کنم، رئیس سازمان هوش مصنوعی در تمام جلساتی که برای تدوین این سند گذاشته می‌شد، حضور داشتند و بند بند این سند در جلساتی در مجموعه معاون اول بررسی شده است با حضور تمام ذینفعان مثل وزارت علوم، سازمان برنامه و بودجه، سازمان امور استخدامی و معاونت علمی، تمام ذینفعان، همه حضور داشتند، نظرات شان را اعلام کردند. آن سند نهایی شده است و تمام ابعاد آن بررسی شده است و قطعاً این ارجاع شده است به کمیسیون علمی فناوری دولت که آنجا بررسی کنند و بحث شده بود که برود در هیئت دولت مصوب شود. به هر حال سند با حضور همه افراد بند بند تدوین و بررسی شده است. البته هر فناوری نوظهوری که مطرح می‌شود طبیعی است که تمام دنیا تمرکز می‌کنند و خیلی بحث‌ها وجود دارد. بالاخره ۲۰ سال پیش در رابطه با نانو همین بحث‌هایی که راجع به هوش مصنوعی است، در رابطه با نانو تکنولوژی مطرح بود. به هر حال تحول ساز در تمام شئونات زندگی بشر اثربخش خواهد بود. تقریباً هوش مصنوعی یک قرابت زیادی از نظر فراگیری با نانو تکنولوژی دارد. حالا بحث‌های تمدن سازی هم در آن آمده است، قطعاً هر فناوری در زمان خودش روی تمدن‌ها اثر دارد. چون به هر حال اقتدار تکنولوژی فنداسیون سایر اقتدار‌ها است. شما اگر می‌خواهید در بحث اقتدار اقتصادی وارد شوید، اقتدار تکنولوژی زیربنای آن است. اقتدار دفاعی، اقتدار تکنولوژیک زیربنای آن است. ما هرچه در تکنولوژی جلوتر برویم، قطعاً یک دهه، دیگر یک تکنولوژی نوظهور روی هوش مصنوعی خواهد آمد. دنیا درحال تکامل است، همانطور که فرمودند بله مقام معظم رهبری در همان زمان که نانو تکنولوژی هم مطرح بود، برای ما هدفگذاری کردند. رهبری همیشه قله‌ها را می‌بینند، همیشه هم هدفگذاری می‌کنند، قله را نشان می‌دهند. اینکه ما چگونه به آن قله برسیم، وظیفه آنهایی است که سیاستگذاری و برنامه ریزی می‌کنند. آن زمان مقام معظم رهبری فرمودند که ما اعلام کرده بودیم ما می‌خواهیم یک درصد از سهم نانو تکنولوژی دنیا را داشته باشیم، حضرت آقا پرسیدند چرا یک درصد، چرا نیم درصد یا بیشتر نگفتید. ما گفتیم ایران یک درصد از جمعیت جهان را دارد، حداقل به سهم خودمان برسیم. ایشان فرمودند که ایران یک کشوری است که جوانان مستعد دارد، توانمند است، پس شما ۲ درصد را هدف قرار بدهید.

سؤال: با وجود تأکید مقام معظم رهبری، ضرورت کارکرد‌ها و سرعت نفوذ هوش مصنوعی در زندگی بشر ازجمله مردم ایران در حوزه‌های مختلف پس چرا در تصویب اساسنامه و ابلاغ آن با تأخیر مواجه هستیم؟

سرکار: مگر چقدر تأخیر شده است؟ ما یک کاری را با یک مقدار تأمل بیشتر انجام می‌دهیم، آیا شش ماه تأخیر کرده‌ایم، یکسال تأخیر کرده‌ایم؟ در جلسه‌ای که معاون اول خودش برای هوش مصنوعی گذاشته است، مسائلی که خود ریاست جمهوری دارد به صورت مستمر پیگیری می‌کند، همه در تلاش هستند که بتوانیم با سیاستگذاری بهتر و استفاده از تجارب به یک بلوغ بیشتری در سیاستگذاری برسیم و این کار را هرچه سریعتر شروع کنیم.

سؤال: فکر می‌کنید ابلاغ آن چه زمانی نهایی خواهد شد؟

سرکار: ببینید من الان در جایگاهی نیستم که تاریخ بدهم. ولی من می‌دانم که دغدغه خود رئیس جمهور، معاون اول و همینطور معاون علمی و فناوری، این بحث است. هوش مصنوعی را هرچه با اقتدار بیشتر و با تدبیر بیشتر شروع کنیم ما شاهد یک هم افزایی بسیار مؤثر باشیم بیشتر موفق می‌شویم. یک بحثی اگر قرار است به صورت خام با عجله شروع کنیم، به نظرم این کار منافع برای کشور نخواهد داشت. اصرار ما این است که از تجارب موفق که در کشور ما اتفاق افتاده است، به خوبی بهره‌مند شویم، برای استفاده در این فناوری نوظهور و فوق العاده مهم و این موضوع خیلی برای ما مهم است.

سؤال: آقای تقی پور، با توجه به حرف‌ها و حدیث‌هایی که چند روز در خبرگزاری‌ها و در فضای مجازی راجع به ادغام و انحلال مطرح شد و ما حتی واکنش‌های مقام‌ها را نسبت به این موضوع دیدیم و شنیدیم، حالا بعضی از متخصصان این حوزه در هوش مصنوعی در کشور اشاره می‌کنند که در موضوع هوش مصنوعی موازی کاری وجود دارد، نبود هم افزایی وجود دارد و صحبت‌های اینچنینی. صحت و سقم این صحبت‌ها را چطور می‌بینید؟

تقی پور: هوش مصنوعی یک پدیده نوظهور است و یک فناوری نوظهور است و برای این که بتوانیم سرعت حرکت کشور خودمان را با دنیا تنظیم کنیم که امروز یک سرعت زیادی دارد یک روز تاخیرهم پذیرفته نیست در این موضوع، یک مقدار جای بحث دارد، مقایسه کردند هوش مصنوعی را با نانو، بله فناوری نانو بسیار فناوری مهمی است ولی اصلا قابل مقایسه نیست با هوش مصنوعی که در نوع خودش یک پدیده‌ای است مثل اینترنت بلکه بزرگتر از اینترنت و قطعا آینده دنیا به

آن وابسته است و این مسیر الان شروع شده است بسیار قوی تغییر خواهد کرد و باید خودمان را بسیار زیاد با تحولاتی که در دنیا اتفاق می‌افتد هماهنگ کنیم و به سرعت آن‌ها برسیم و جلو بزنیم و مقام معظم رهبری همان طور که اشاره کردند نه تنها هدف را مشخص کردند بلکه با یک مقدار بیشتر فرمودند که ما باید جزو ده تای اول در دنیا و اول در منطقه باشیم و باید کار خاصی را بکنیم. قطعا سازمان‌ها در مورد هوش مصنوعی در همه بخش‌ها، در حیطه ماموریت و حوزه کاری خودشان باید کار خودشان را انجام دهند.

مثلا وزارت فناوری اطلاعات در حوزه زیرساخت و معاونت فناوری در حوزه فنی و توسعه شرکت‌های دانش بنیان و آن چه که امروز در بدو امر در کشور نیاز داریم و یک سازمانی است که به صورت فرابخشی بتواند به سرعت این هماهنگی‌ها را انجام دهد و آن چیزی که برنامه هفتم پیش بینی کرده بودیم که متاسفانه یک مقدار با کم لطفی روبه رو شد و آن این بود که مرکز ملی فضای مجازی با هماهنگی معاونت علمی و وزارت ارتباطات ظرف شش ماه برنامه ملی را که پیشرفت جهشی در کشور ما رقم بزند تدوین کند. خواسته ما سند راهبردی نبد بلکه برنامه ملی باید تنظیم می‌شد و این برنامه ملی باید در مرکز ملی تصویب می‌شد و باید کار با سرعت بسیار بیشتر آن چیزی که در کشور وجود دارد اتفاق بیافتد.

سوال: این اتفاق مربوط به چه تاریخی است که باید اتفاق می‌افتاد؟

تقی پور: ظرف شش ماه باید برنامه ملی در کشور تصویب می‌شد با سرعت این کار پیش می‌رفت که نه تنها پیش نرفتیم که داریم عقب می‌رویم و تازه صحبت می‌کنیم راجع به این که سازمانی که براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده است و باید الان کار را پیش ببرد منحل شود یا نه.

یک سازمان فرابخشی و فراملی نیاز داریم در سطح کشور که بتواند این‌ها را هماهنگ کند و در اساسنامه همین جا نوشته شده است که برای هماهنگی و سیاست گذاری و اصطلاحا می‌گوییم در بدو امر، همه دستگاه الزاما باید کار‌هایی را انجام دهند. چون در این بارهه هنوز قانونی نداریم و هماهنگی کامل رخ نداده، یک مرکز و جایگاهی باید داشته باشیم مثل یک قرارگاه.

قرارگاه معمولا این گونه است که خیلی خودش در کار اجرایی دخالت نمی‌کند، بلکه همه عناصری را که در برنامه باید شرکت کنند هماهنگ می‌کند.

سوال: اقای سرکار توضیحی دارید راجع به صحبت‌های آقای تقی پور؟

سعید سرکار: این سند ابلاغ نشده است، الان سازمان هوش مصنوعی همه ارکانش فعال است، ابلاغی که شده است ریاست و معاونتش را دارد، چندین معاونت، برنامه هایش را دارد و هیچ مانعی نیست که بیایند سیاستگذاری کنند، روی برنامه‌های شان کار کنند، هیچ کس نگوید مانع شان شده است، جلساتی با ذی نفعان و بخش خصوصی، یک سیاست گذاری جامع.

معاونت علمی کارش را تعطیل نکرده است و امروز برنامه رونمایی از سکوی هوش مصنوعی داشتیم که انجام شد.

الان معاونت با دانشگاه‌های مختلف قرارداد بسته است و سیزده قرارگاه با وزارت خانه‌ها منعقد شده است در حوزه سلامت خبر دارم که این متولی اش مشخص شده است و یک شبکه‌ای برای مدیریت هوش مصنوعی در سلامت ایجاد شده است و می‌دانید که بحث هوش مصنوعی و سلامت در تمام کشور‌ها از الویت بالایی برخوردار است، الان همه فعالیت می‌کنند.

سوال: مهم‌ترین اقدامات را مرور کنیم، آقای معین هم از استودیو چهار با ما همراه هستند.

علیرضا قشقاوی: سازمان هوش مصنوعی الان حیات نباتی دارد، همین منابعی که از طریق معاونت علمی تخصیص پیدا می‌کند جلوش گرفته شده است و با بسیاری از پروژه‌ها خداحافظی می‌کنیم، از نبات حیاتی سازمان هوش مصنوعی نمی‌شود انتظار داشت.

سوال: به اقدامات ذیل معاونت اشاره کردند، می‌خواهیم برویم سراغ اقدامات؟

قشقاوی: همان طور که تقی پور فرمودند نانو کجا، هوش مصنوعی کجا، اندازه بازارش و میزان وابستگی اقتصاد به توسعه فناوری قابل قیاس نیست.

فقط پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حجم بازار خالص هوش مصنوعی در دنیا بین دو تا سه هزار میلیارد دلار می‌شود و میزان رشد جی دی پی جهانی تقریبا شانزده هزار میلیارد دلار می‌شود یا تریلون دلار خواهد بود.

در نانو ستاد زدیم و تمرکز ایجاد کردیم و رشد کردیم، اما برای هوش مصنوعی که در بقیه دنیا سازوکار‌های سطح بالا ایجاد کردند ما چه کردیم؟

در دنیا در سطح وزارت ایجاد کردند، در سطح دفتر ذیل رئیس جمهور ایجاد کردند قطعا ما باید نهادسازی سطح بالاتری ایجاد کنیم که بتوانیم رقابت و رشد کنیم.

کشور‌های پیشرو به طور مستقیم درگیر حوزه فناوری هوش مصنوعی هستند، همه درگیر هستند، چون با این رقابتی که آمریکا و چین و سایر کشور‌های پیشرو دارند، یک سرمایه گذاری و یک تمرکز مدیریتی و یک توجه سطح بالا به این حوزه می‌شود.

این وضعیت است و سه سال پیش هم همین وضعیت بود، چه می‌شود که معاونت علمی رئیس جمهور خودش پیشنهاد تاسیس سازمان می‌دهد، کار به جایی رسیده بود که از گوشه کنار کشور اعتراضات از هوش مصنوعی به وجود می‌آید.

سرکار: در امارات وزیر هوش مصنوعی گذاشتند نمی‌دانم چرا به گونه‌ای باید باشد که ما فکر کنیم که امارات به الگوی خوبی رسیده و ما عقب افتادیم، نه، حدود بیست سال پیش با تدبیر مقام معظم رهبری یک معاونتی ذیل رئیس جمهور تشکیل شده که متولی توسعه تکنولوژی است.

سبقه‌ای که ایران در بیست سال گذشته در حوزه متولی داشتن برای توسعه تکنولوژی دارد تجارب خوبی است؟ این تجارب نباید بیهوده شود، همین بحث‌هایی که راجع به هوش مصنوعی است راجع به آی سی تی هم بود، آیا در رابطه با آی سی تی، چون متولی درستی نداشت، رها شد؟

امروز تجربه بیست سال معاونت علمی و فناوری را داریم و نمی‌توانیم بگوییم که این تجربه را می‌گذاریم کنار و یک تشکیلاتی از صفر شروع می‌کند و یک شبه معجزه می‌کند.

این تجربه‌ای که در کشور ایجاد شده است و موفق هم عمل کرده است و همه دوستان، نه تنها دوستان در رابطه با توسعه تکنولوژی و معاونت علمی و فناوری گام‌های بسیار موثری برداشتند درباره ستاد نانو تکنولوژی آن زمان می‌گفتند یک و هشت دهم میلیارد دلار پول لازم دارد چراکه چین و ژاپن یک میلیارد دلار، بودجه ستاد نانو میدهند، اما در عمل دیدیم از پنج میلیون دلار سالانه، فراتر نرفت. برای این که مسائل و ابتکارات خلاقیت‌های جدید نانو و محصولات نانو به ما کمک کرد. در دنیا در جایگاهی نیستیم که تمام تجارب را دور بریزیم و یک گروه از صفر شروع کنند، چه ایرادی دارد از تجریبیات بهره برداری کنیم و با هم افزایی بتوانیم کار کنیم.

سوال: بگذارید آقای قشقاوی نظرشان را بدهند.

قشقاوی: با توجه به پیشرفت دنیا در این حوزه لازم است که حتما رفتار متفاوت در این حوزه داشته باشیم، به تجربه کشور‌های پیشرو نگاه کنیم. الان آمریکا نشنال‌ای آی جی اف آفیس دارد مستقیما زیر نظر کاخ سفید و چین ذیل کمیته مرکزی حزب کمونیست که بالاترین نهاد سیاست گذاری آن کشور است، فرانسه وزارت خانه مشخص دارد و با آن‌ها مقایسه نکردیم و مثال زدیم، هفت سال پیش امارات وزارت خانه مستقل زد که و ما هفت هشت سال پیش عقب افتادیم.

سرکار: ما نهاد متمولی داریم.

قشقاوی: ما نهاد متمرکز داریم، وقتی فناوری‌های مختلف، نهاد تخصصی فناوری هوش مصنوعی فرانسه، امارات و کره، عربستان سلبی دیتا، سنگاپور و حتی رژیم اسرائیل نشنال که مستقیم زیر نظر رئیس جمهور یا پادشاه یا زیر نظر نخست وزیر هستند. ما با کشور‌های پیشرو فاصله زیادتری پیدا می‌کنیم و هر روز به اندازه یک سال با هوش مصنوعی دنیا پیدا می‌کنیم. کار من نوعی یا سازمان ملی هوش مصنوعی نیست که این بار را از زمین بلند کنیم، ولی یک هماهنگ کننده یک ارکستریتور لازم دارد که بشیند و تقسیم کار ملی انجام دهد بین نهاد‌ها و بعد تحویل بگیرد و نظارت کند و پیگیری کند، نکته‌ای که است همین است و در کشتی نشستیم، کشتی توسعه هوش مصنوعی نمی‌توانیم ده تا سکو و ده تا سکان ایجاد کنیم.

سوال: آقای معین از استودیوی دیگری با ما همراه هستند سازمان ملی هوش مصنوعی در حوزه هوش مصنوعی قرار است چه چالش‌هایی را حل کند و چه تسهیل گری‌هایی انجام شود؟

محمد شهرام معین: استفاده کردیم از اساتید بزرگ، حوزه هوش مصنوعی موضوع بسیار بزرگی است و جایگاه کشور ما متاسفانه از نظر آمادگی در هوش مصنوعی تنزل پیدا می‌کند. باید جنبید، ترسم از این است که سال بعد همین مسائل مطرح شود و به موضوعاتی که سال‌های قبل همین مسائل مطرح شده بود بگردانید و تلاش‌های زیادی متاسفانه از بین می‌رود.

سوال: چکار کنیم که این روند بیشتر از این از دست ندهیم؟

معین: اولا استفاده از افراد متخصص و متعهد، متاسفانه به خاطر جاذبه‌ای که پیداکرده است افرادی آمدند در این حوزه و کار را خراب کردند به خاطر این که اصلا دانشش را ندارند، و لازم است یک مرکز متمرکزی به عنوان مرکز ملی هوش مصنوعی، در وزارت ارتباطات باشد زیرساخت‌های عمیق هوش مصنوعی از فناوری گرفته تا زیرساخت‌های ارتباطی، تا زیرساخت‌های پلتفرمی میتواند در سازمان فناوری اطلاعات باشد.

سوال: در چه مرحله‌ای است؟

معین: همان طور که سرکار فرمودند قسمت‌های مختلف کار خودشان را می‌کنند نه به آن صورت که باید و شاید، اولا این که هم افزایی وجود ندارد، ثانیا این که واقعا شکی نیست که در این جا باید بودجه درست و حسابی پرداخت شود البته با برنامه.

سوال: فقدان هم افزایی که مورد تاکید سرکار و قشقاوی هم بود، با این نکته شما ارتباط تلفنی برقرار می‌کنم با آقای معبودیان رئیس هوش مصنوعی بازرگانی ایران. چه تسهیل گری‌هایی سازمان هوش مصنوعی می‌تواند داشته باشد، در بخش خصوصی فعالیت‌های اتاق بازرگانی و فعالانی که در بخش‌های مختلف اقتصادی و بازرگانی فعالیت می‌کنند؟

محمد رضا معبودیان: با توجه به اینکه فرمایشات همه دوستان را شنیدم اول چند نکته عرض کنم.

سوال: ضرب آهنگ صحبتتان را تندتر کنید تا مدیریت زمان را از دست ندهید؟

معبودیان: عملا می‌شود گفت، اوضاعی که در وضعیت تولید خودرو در کشور وجود دارد در حوزه هوش مصنوعی هم است. با این فرمانی که حاکمیت در مجموعه سازمان‌های مختلف در پیش گرفته، خصوصی تقریبا حمایتی از طرف دولت و حاکمیت ندارد، عملا درگیر چالش‌های درونی خودشان هستند و بخش خصوصی است به هیچ تسهیلاتی دسترسی ندارد.

سوال: نکته مهمی گفتید، چرا بخش خصوصی در موضوع هوش مصنوعی هیچ امیدی به حمایت‌های دولت ندارد؟

معبودیان: همین امروز پلفترمی را افتتاح کردیم و در معاونت عملی دیدیم و دست شان درد نکند، ماحصل تلاش اساتید دانشگاه و تعدادی دانشجو بوده است، این جا این دست فرمون و عملا این عملکرد معاونت علمی بزرگترین جای چالش دارد که وقتی سیاست گذاری دقیقی انجام نمی‌دهند.

عدم هماهنگی بین ارکان مختلف حاکمیت است و ما منتظر این هستیم. سازمان هوش مصنوعی سکان را دست خودش بگیرد و عملا کمک کند که این بخش خصوصی که با هزار چالش توانسته‌اند خودشان را زنده نگه دارند، با دولت که رقیب نشوند.

فکر می‌کنم که آن جا سوء استفاده کردند از فرصتی که بود همین امروز این چالشی که برای بخش خصوصی ایجاد شد، اساتید دانشگاه وظیفه پژوهشی مملکت را به عهده دارند و از دانشجویان در حوزه علم و پژوهش در دانشگاه برخوردار هستند ولی قرار نیست که جای بخش خصوصی را بگیرند و عملا می‌شود که رقابت از لیگ کشوری بیاوریم توی لیگ دولت و بخش خصوصی.

سوال: سرکار بفرمایید

سرکار: الان بخش خصوصی با اوپن سورس کار می‌کند، کاملا سورسش وابسته به خارج از کشور است و برنامه‌ای که امروز رونمایی شد قرار شد سال آینده اسفندماه به آن استقلال رسیده باشیم که اگر اینترنت قطع شد ما هوش مصنوعی در داخل کشور مان به صورت اینترانت بتواند فعال بماند.

این یکی از سیاست‌های بسیار مهم است در هوش مصنوعی که ما وابستگی زیربنایی نداشته باشیم.

ما اعتقاد داریم که بخش خصوصی باید فعال باشد و بدون فعالیت بخش خصوصی قطعا مملکت به جایی نخواهد رسید.

سوال: زنگ خطری داشتند و ناامید بودند از حمایت‌های حاکمیت از هوش مصنوعی.

سرکار: در آن زیرساخت سخت باید دولت سرمایه گذاری کند و بتواند خدمات بفروشد، ما تاکید مان در همه ابعاد اقتصادی این است که اگر دولت متولی باشد، بهره وری بالا ندارد، این اعتقاد معاونت علمی است که از حداکثر ظرفیت بخش خصوصی بتوانیم استفاده کنیم. ظرفیت‌هایی که وجود دارد.

سوال: چطور این اعتقاد را دارید، اما آن را در عمل نمی‌بینند؟

سرکار: دانشگاه بچه‌های ما هستند و آینده را این‌ها دارند شکل می‌دهند و این جا دخالت دولت نبوده است و فکر می‌کنم که خوب مطرح نشده است؛ بنابراین اعتقاد معاونت علمی است که باید تمام حمایت مان از بخش خصوصی و اقتصاد توسط بخش خصوصی شکل بگیرد.

سوال: آقای تقی پور یک سوال در جایگاه نظارتی مجلس شورای اسلامی؛ نسبت به سازمان ملی هوش مصنوعی کارکردهایش و نقش تسهیل گری و بحث‌هایی که این روز‌ها مطرح می‌شود مجلس چه ورودی داشته است و چه دیدگاهی اتخاذ کرده است؟

تقی پور: به حمدالله با شروع به کار مجلس دوازدهم همکاران بنده در کمیسیون صنایع طرحی را آماده کردند، جلساتی در گذشته داشتیم و در کمیسیون نهایی شده است و تاکید کردیم در این طرح که سازمان ملی هوش مصنوعی زیر نظر ریاست جمهور و در سطح سازمان‌های ملی که الان نمونه اش سازمان انرژی اتمی است فعال باشد و اگر بخواهیم آن حرکت جهشی که همه انتظار دارند برای رسیدن به رتبه اول منطقه و جزو ده تای اول دنیا رقم بخورد. این قطعا نیازمند این است که فرمایشات آقای دکتر سرکار.

سوال: تقی پور نظر شما چیست؟

تقی پور: در بحث قبلی هم عرض کردم بالاخره اگر با این وضع موجود می‌توانستیم به جایی برسیم و اقداماتی لازم بود که انجام داده بودیم. ما امروز برای سرعت گرفتن حتماً نیازمند هم افزایی و هماهنگی در سطح ملی و فرابخشی هستیم، تأکید می‌کنیم که انشاالله این سازمان که الان تشکیل شده است ولی همانطور که دکتر قشقاوی گفتند این ضعیف است، باید بودجه‌ها را تخصیص بدهیم.

سؤال: نیازمند دمیدن روحی تازه است؟

تقی پور: بله و تقسیم کار را باید انجام بدهند که بخش خصوصی ما منتظر این زیرساخت‌ها است که تعیین تکلیف شود. اگر می‌خواهیم مجوز به آنها بدهیم، دستگاه‌های مسئول مجوز‌ها را بدهند که بتوانند سریع‌تر اینها را راه اندازی کنند و سرعت کار باید خیلی بیشتر از این باشد که ما متأسفانه در این یکسال گذشته تا حدود زیادی فرصت‌ها را از دست داده‌ایم. امیدواریم که در اوایل سال همین بهار امسال ما آن طرح را در مجلس تصویب کنیم که البته این نافی اقدام‌های گذشته نیست.

سؤال: آقای معین، راهکار‌هایی که برای تقویت کارکرد‌های سازمان ملی هوش مصنوعی، تقویت هوش مصنوعی کشور به جهت موضوعات مختلف باید پیش بگیریم، برای افزایش شتاب و سرعتی که باید اتخاذ شود، چه است؟

معین: دوستان خیلی بهتر فرمودند. ببینید این هوش مصنوعی ابعاد مختلفی دارد، از داده گرفته، نیروی تخصصی و متخصص داخلی گرفته، زیرساخت‌های پردازشی و قانونگذاری و غیره. اینها باید با هم همزمان به شکل متقارن به آن توجه شود و وجود یک سازمان متمرکز می‌تواند کمک کند به این مسئله. اما یک چیزی که شاید باید به آن فکر کنیم اینکه آیا این سازمان باید یک سازمان عریض باشد، آیا باید وارد اجرا شود، به نظر بنده و خیلی از متخصصین دیگر اینطور نیست، باید یک سازمان چابک باشد و باید از پتانسیل فعلی سازمان ها، وزارتخانه‌های دیگر بخصوص در حوزه زیرساخت‌ها و داده‌ها از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از پیاده سازی‌ها از شرکت‌های خصوصی به شدت استفاده شود. مهم این است که الان متأسفانه هر کسی جای خودش نیست، یعنی هر کسی می‌خواهد همه کار‌ها را انجام بدهد. درحالی که همینطور که عرض کردم این یک موضوع بسیار تخصصی است. واقعاً با وجودی اینکه من سال‌ها است که در این زمینه دارم کار می‌کنم، جرئت نمی‌کنم یک مقدار این طرف و آن طرف شوم. درحالی خیلی‌ها به خودشان اجازه این را می‌دهند که بیایند و در مورد همه چیز اظهارنظر کنند. باید یک نظام تخصصی هوش مصنوعی ایجاد شود و کسانی بتوانند صحبت کنند و بیایند حرف بزنند که متخصص باشند. این هم افزایی لازم است، چابک بودن سازمان لازم است، استفاده از پتانسیل اجرایی موجود در کشور لازم است برای اینکه سرعت بگیرد. در غیر اینصورت ما متأسفانه با عقب ماندگی در سال‌های بعد مواجه خواهیم بود.

سؤال: آقای قشقاوی، انتظارات، رویکرد‌ها و آن نکاتی که باعث تقویت موضوع هوش مصنوعی در کشور می‌شود رچیست؟

قشقاوی: من دوست دارم که ارجاع بدهم به فرمایش صریح رهبر معظم انقلاب در دیدار هیئت دولت چهاردهم. ایشان فراتر از هدفگذاری، سازوکار اجرا و قالب و چارچوب را هم مشخص کردند، این متن فرمایش ایشان است. یک سازمانی تشکیل شد به نام سازمان ملی هوش مصنوعی زیر نظر رئیس جمهور. اگر چنانچه همان سازمان زیر نظر خود آقای رئیس جمهور ادامه کار بدهد امید فراوانی وجود دارد که این کار به همین شکلی که عرض شد، پیش برود. ما اگر کارگزار نظام اسلامی هستیم، رهبر معظم انقلاب یک دستور صریحی دادند، اگر ولایتمدار هستیم، ایشان تعیین تکلیف کرده‌اند. این پروژه، پروژه فناوری راهبردی جمهوری اسلامی ایران است که همه نهاد‌های مرتبط، اعم از وزارت ارتباطات، معاونت علمی و بقیه واحد‌ها و نهاد‌ها باید پای کار بیایند. اما این کشتی باید یک سکاندار مقتدر داشته باشد، نه ده فرمان متضاد و متناقض. خلاصه اینکه ما به این نتیجه رسیده‌ایم که باید یک نهاد متولی تخصصی متمرکز و توسعه گرا با جنس نخبگانی دارای مرجعیت، مقتدر، چابک، با اعتبارات کلان و متناسب با چشم انداز، دارای اختیارات کافی و پاسخگو داشته باشیم تا بعد از سه چهار سال هیچ کسی نتواند از زیر بار مسئولیت توسعه هوش مصنوعی کشور فرار کند.